Positieve Desintegratie

Kazimierz Dabrowski

Crisis als kans

Ben je niet zo’n lezer? Luister dan hier naar de gesproken versie: Positieve desintegratie

Het woord crisis wekt bij de meeste mensen een negatief gevoel op. Maar van oorsprong is het woord helemaal niet negatief geladen. Het komt van het Griekse werkwoord krinomai, wat scheiden, beslissen, oordelen betekent. Vanuit die betekenis zou je kunnen zeggen dat een crisis een wending is. Het begin van een nieuwe toekomst.

Kazimierz Dabrowski is een een psycholoog en psychiater die leefde in de vorige eeuw. Hij ontwikkelde een theorie over persoonlijkheidsontwikkeling en noemde deze Positieve desintegratie. Omdat we doorgaans desintegratie of ‘uiteenvallen’ niet interpreteren als iets positiefs, lijkt die combinatie van woorden op het eerste gezicht tegenstrijdig. Wat Dabrowski bedoelt is het op een positieve manier loskomen van je omgeving. Je kunt Dabrowski wel een omdenker noemen, terwijl dat woord in zijn tijd vast nog niet bestond.

Desintegratie waarvan?

Als je desintegreert, kom je buiten de kring van mensen in je omgeving te staan. Bijvoorbeeld omdat je je anders voelt dan hen. Het kan zijn dat je je niet thuis voelt in de groep waarmee je je aanvankelijk identificeerde. Dit kan je een eenzaam en verloren gevoel geven. Het roept vragen op als: wie ben ik eigenlijk? Waar hoor ik bij? Wie zijn de anderen en wil ik wel bij ze horen? Als ik niet bij hen hoor, bij wie hoor ik dan wel? Je merkt dat je anders bent dan de mensen om je heen. Desintegratie gaat vaak gepaard met verdrietige en nare gevoelens. Dabrowski ontkent dat niet, maar ziet die gevoelens als noodzakelijk onderdeel van een uiteindelijk positief proces. Door de crisis – een depressie, hevige boosheid, ziekte – zet je je af tegen je omgeving en juist als je daar midden in zit kun je heel veel over jezelf leren en jezelf ontwikkelen.

Extra prikkelgevoelig

Overexitabilities

Je kunt je misschien wel voorstellen dat deze theorie heel gemakkelijk gekoppeld kan worden aan jongeren tussen de tien en dertig jaar, aangezien in die periode zelfinzicht en persoonsontwikkeling centraal staan. Volgens Dabrowski zijn sommige mensen meer vatbaar voor de persoonsontwikkeling die hij beschrijft dan anderen. Mensen die, zoals hij dat verwoordt, ‘dunnere zenuwen’ hebben, voelen en ervaren dieper en intenser dan anderen. Dit kan zich uiten in vijf gebieden: in beweging (psychomotorisch), in voelen (sensorisch), in emoties, in voorstellingsvermogen (verbeeldend) en in denken (intellectueel). Dabrowski noemt dit de vijf overprikkelbaarheden (overexitabilities).

Even een voorbeeld ter verduidelijking: als je een heel rijke verbeelding hebt, kun je veel intensere voorstellingen van iets maken. Dit kan je veel geven. Denk aan een bloementuin en je ziet die meteen voor je, misschien ruik je de bloemen al bijna en hoor je de vogels die in de bomen om de tuin heen fluiten. Maar wat gebeurt er als je aan iets naars denkt? Precies, dan kan je zomaar erg bang worden van je eigen verbeeldingskracht. Een overprikkelbaarheid kan je dus tegelijkertijd iets bijzonder moois en iets extra naars geven.

Crisis

Van innerlijk conflict naar crisis

Als een of meerdere van deze overprikkelbaarheden in jouw leven aanwezig zijn, is het goed mogelijk dat je al op heel jonge leeftijd aanpassingsproblemen hebt gehad. Misschien had je moeite met autoriteit, verliep de omgang met leeftijdgenoten niet gemakkelijk, kon je je niet goed aanpassen aan de gang van zaken op school. Vaak levert het ook innerlijke strijd op met jezelf. Ingrijpende gebeurtenissen, zoals de dood van een vriend of vriendin, scheiding van ouders, uitval op school, maar ook biologische veranderingen, zoals de puberteit, kunnen het innerlijke conflict versnellen en het ontstaan van een crisis, zoals een depressie, stimuleren.

Middenin de crisis

Dabrowski ziet een crisis niet als iets waar je zo snel mogelijk van af moet komen of iets dat je moet onderdrukken. Hij is geen voorstander van het gebruik van medicatie, omdat die ervoor zorgt dat de crisis wordt onderdrukt. Terwijl de crisis je juist kan helpen verder te komen. Het is een kans je te ontwikkelen. Je zet je af tegen de omgeving waarin je zit. De crisis geeft je de mogelijkheid om te desintegreren van die omgeving en de manier waarop je daarmee omgaat. Als het je lukt om problemen niet altijd te wijten aan anderen of je omgeving en de omstandigheden de schuld te geven en je kunt oprecht naar jezelf kijken, dan ben je in staat om te groeien. Je kunt de crisis dan gebruiken als een middel om verder te komen. Het is dan mogelijk om te zien, ook als je er middenin zit, dat het niet alleen maar ellendig en verschrikkelijk is, maar dat het je situatie en je persoonlijkheid kan verbeteren. Je kijkt als het ware over de crisis heen. Als je kunt vertrouwen op je innerlijke kracht om er bovenop te komen, geeft dat je de mogelijkheid om de crisis te overwinnen. Je onderzoekt de situatie en jouw rol daarin en levert een strijd met de oordelen van je omgeving. Omdat de oordelen van je omgeving ook ik jezelf zitten, betekent dit dat je ook een strijd met jezelf aangaat.